Ο μηχανολογικός εξοπλισμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη επένδυση του αγρότη μετά τη γη του.
Για μια τυπική, μικρού μεγέθους ελληνική γεωργική εκμετάλλευση, η αξία της γης αντιπροσωπεύει το 45%-50% της συνολικής αξίας της εκμετάλλευσης, τα μηχανήματα το 35%-40% και οι υπόλοιπες κτηριακές και άλλες υποδομές το 15%-20%.
Για την απόκτηση της γης, ωστόσο, οι αγρότες σπανίως έχουν άμεσα δαπανήσει χρήματα, διότι αυτή είτε περιήλθε στην ιδιοκτησία τους ως κληρονομιά, παραχώρηση είτε με ενοικίαση.
Γεωργικό μηχάνημα η πιο κρίσιμη απόφαση
Κατά συνέπεια, το κεφάλαιο «μηχανήματα» αποτελεί ουσιαστικά
τη σημαντικότερη επένδυση για έναν αγρότη και μία από τις πιο κρίσιμες
αποφάσεις του. Και είναι κρίσιμη, διότι η όποια επιλογή του θα
επηρεάζει καθοριστικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα το κόστος
λειτουργίας, την αποτελεσματικότητα και εν τέλει τη βιωσιμότητα της
γεωργικής εκμετάλλευσης. Από το σύνολο των γεωργικών μηχανημάτων μιας εκμετάλλευσης τώρα, η σημαντικότερη επένδυση αφορά τον γεωργικό ελκυστήρα. Για
τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, η αξία του ελκυστήρα
αντιπροσωπεύει το 50%-60% της συνολικής αξίας των μηχανημάτων. Για τις
μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις, το 40%-50%.
Από τα παραπάνω, γίνεται αμέσως κατανοητό το πόσο σημαντική είναι η επιλογή ενός γεωργικού ελκυστήρα που να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες μιας γεωργικής εκμετάλλευσης. Ένα από τα συνηθέστερα σφάλματα που κάνουν οι αγρότες είναι να μην εκτιμούν την πραγματική επίδραση που έχει στη λειτουργία της εκμετάλλευσής τους η χρήση ενός ακατάλληλου μεγέθους τρακτέρ.
Α. Μεταβλητές δαπάνες
Σχετίζονται με τα άμεσα έξοδα που κάνει ένας παραγωγός μέσα σε ένα έτος ή σε μια καλλιεργητική περίοδο για καύσιμα, συντήρηση και επισκευές του μηχανήματος. Είναι αυτές που αντιλαμβάνεται άμεσα, μια και κάθε φορά θα πρέπει να βάζει το χέρι στην τσέπη για να πληρώνει. Οι συστηματικοί και οργανωμένοι παραγωγοί συνήθως έχουν μια άμεση εικόνα, διατηρώντας αναλυτικά ημερολόγια εργασιών και δαπανών. Στις μεταβλητές δαπάνες περιλαμβάνεται και η αμοιβή της εργασίας του χειριστή, επειδή όμως τις περισσότερες φορές, και ιδίως στις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, παρέχεται από τον ίδιο τον ιδιοκτήτη της εκμετάλλευσης ή από μέλη της οικογένειάς του, δεν λαμβάνεται υπόψη.
Β. Σταθερές δαπάνες
Τη δεύτερη κατηγορία των δαπανών όμως, τις σταθερές δαπάνες, δεν τις πληρώνει άμεσα και για αυτό δεν τις αντιλαμβάνεται ο αγρότης. Συνήθως τις αμελεί. Οι δαπάνες αυτές έχουν να κάνουν κυρίως με την απόσβεση του κεφαλαίου που επενδύθηκε για την αγορά του μηχανήματος και με τους αντίστοιχους τόκους αυτού. Αφορούν, επίσης, τις δαπάνες για τέλη κυκλοφορίας και ασφάλιση, αλλά αυτά αποτελούν μικρό ποσοστό. Στην ουσία, αποτελεί ένα κρυμμένο κόστος, που προκύπτει από την ανάλωση του κεφαλαίου που δαπανήθηκε για την αγορά του γεωργικού εξοπλισμού και που, για τους γεωργικούς ελκυστήρες, αντιπροσωπεύει ένα 30%-50% του συνολικού κόστους χρήσης αυτών. Στο σύνολο του γεωργικού εξοπλισμού, είναι αυτές οι δαπάνες που συχνά καθιστούν μη βιώσιμες τις εκμεταλλεύσεις.
Από μελέτη του Εργαστηρίου Γεωργικής Μηχανολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, προκύπτει ότι το μέσο μέγεθος των ελκυστήρων στις αροτριαίες καλλιέργειες είναι:
Από τα παραπάνω, καθίσταται σαφές ότι η ορθή επιλογή των μηχανημάτων και δη του γεωργικού ελκυστήρα είναι καθοριστικής σημασίας για τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Για το ότι στην Ελλάδα έχουμε μεγάλα τρακτέρ, μεγαλύτερα από όσο θα έπρεπε, δεν ευθύνονται μόνο οι γεωργοί. Υπάρχει ένα διαχρονικό έλλειμμα σχεδιασμού της πολιτικής των επενδύσεων στον γεωργικό κλάδο. Και είναι η απουσία πληροφόρησης που οδήγησε και συνεχίζει να οδηγεί τους παραγωγούς, αλλά και πολλές φορές τους συμβούλους γεωπόνους αυτών, σε εσφαλμένες αποφάσεις.
Αν κάνουμε κάποιους υπολογισμούς, λαμβάνοντας υπόψη τους χρόνους στο χωράφι, τους χρόνους για μετακινήσεις και τους χρόνους για γέμισμα, ξέπλυμα κ.λπ., θα διαπιστώσουμε ότι ο χρόνος που κερδίζει με το μεγαλύτερο βυτίο είναι 15%-20%. Από την άλλη πλευρά, ο παραγωγός διατείνεται ότι για το μεγάλο ψεκαστικό χρειάζεται ένα τρακτέρ τουλάχιστον 95Hp. Ένα τρακτέρ 20-25Hp μεγαλύτερο (από αυτό που εκτιμά ο αλγόριθμος του υπουργείου) στοιχίζει περίπου 15.000 ευρώ ακριβότερα. Επίσης, ένα δίτονο ψεκαστικό είναι τουλάχιστον 2.000 ευρώ ακριβότερο από ένα ενός τόνου. Έχουμε λοιπόν μια επιπλέον αύξηση των επενδυτικού κεφαλαίου στην εκμετάλλευση κατά 17.000 ευρώ. Αν εκτιμήσουμε και τους τόκους του κεφαλαίου, ανεβαίνουμε περίπου στα 20.000 ευρώ. Με μια μέση διάρκεια ζωής για τα μηχανήματα αυτά 20 έτη (πολλά για σύγχρονες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, αλλά εν πάσει περιπτώσει πιο κοντά στην ελληνική πραγματικότητα), υπολογίζεται ένα επιπλέον ετήσιο κόστος σταθερών δαπανών για το μεγαλύτερο ψεκαστικό περί τα 1.000 ευρώ τον χρόνο, ήτοι περίπου 6 ευρώ το στρέμμα (για τη συγκεκριμένη εκμετάλλευση). Το κόστος αυτό θα το πληρώνει ο παραγωγός, είτε βγάζει το τρακτέρ στο χωράφι, είτε όχι.
Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι το αν υπάρχει τόσο σημαντικό έλλειμμα εγκαιρότητας των επεμβάσεων, ώστε να δικαιολογείται μια τέτοια αύξηση του κόστους. Για μια εκμετάλλευση μόλις 55 στρεμμάτων, αυτό είναι αμφίβολο. Είχε τη δυνατότητα ο παραγωγός να κάνει και κάτι άλλο για να βελτιώσει το εισόδημά του, στον χρόνο που θα κέρδιζε; Μάλλον όχι. Πόσο, άραγε, επηρεάζει η αύξηση του κόστους τη βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης; Σημειωτέον ότι εκτιμήσαμε μόνο τις σταθερές δαπάνες. Το μεγαλύτερο τρακτέρ, όμως, έχει αυξημένες και τις μεταβλητές δαπάνες, καθώς καταναλώνει περισσότερα καύσιμα και είναι πιο ακριβές οι επισκευές και η συντήρηση.
Από το πιο πάνω παράδειγμα γίνεται εύκολα αντιληπτό πόσο εύκολα μπορούμε να επιβαρύνουμε την οικονομική απόδοση της εκμετάλλευσής μας, όταν κάνουμε λανθασμένες επιλογές σε γεωργικό εξοπλισμό. Η εκλογή ενός ορθού μεγέθους γεωργικού ελκυστήρα είναι καθοριστικής σημασίας, μια και αυτός αποτελεί το ήμισυ των επενδύσεων σε μηχανολογικό εξοπλισμό και θα παραμένει στην εκμετάλλευση μέχρι το τέλος της οικονομικής του ζωής.
Στοιχεία που περιορίζουν το κόστος του γεωργικού εξοπλισμού είναι τα εξής:
Από τα παραπάνω, γίνεται αμέσως κατανοητό το πόσο σημαντική είναι η επιλογή ενός γεωργικού ελκυστήρα που να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες μιας γεωργικής εκμετάλλευσης. Ένα από τα συνηθέστερα σφάλματα που κάνουν οι αγρότες είναι να μην εκτιμούν την πραγματική επίδραση που έχει στη λειτουργία της εκμετάλλευσής τους η χρήση ενός ακατάλληλου μεγέθους τρακτέρ.
Τι πρέπει να εξετάσει ο αγρότης πριν την αγορά ενός ελκυστήρα
Το κόστος χρήσης ενός οποιοδήποτε γεωργικού ελκυστήρα εμπεριέχει δύο ειδών δαπάνες. Τις μεταβλητές και τις σταθερές δαπάνες.Α. Μεταβλητές δαπάνες
Σχετίζονται με τα άμεσα έξοδα που κάνει ένας παραγωγός μέσα σε ένα έτος ή σε μια καλλιεργητική περίοδο για καύσιμα, συντήρηση και επισκευές του μηχανήματος. Είναι αυτές που αντιλαμβάνεται άμεσα, μια και κάθε φορά θα πρέπει να βάζει το χέρι στην τσέπη για να πληρώνει. Οι συστηματικοί και οργανωμένοι παραγωγοί συνήθως έχουν μια άμεση εικόνα, διατηρώντας αναλυτικά ημερολόγια εργασιών και δαπανών. Στις μεταβλητές δαπάνες περιλαμβάνεται και η αμοιβή της εργασίας του χειριστή, επειδή όμως τις περισσότερες φορές, και ιδίως στις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, παρέχεται από τον ίδιο τον ιδιοκτήτη της εκμετάλλευσης ή από μέλη της οικογένειάς του, δεν λαμβάνεται υπόψη.
Β. Σταθερές δαπάνες
Τη δεύτερη κατηγορία των δαπανών όμως, τις σταθερές δαπάνες, δεν τις πληρώνει άμεσα και για αυτό δεν τις αντιλαμβάνεται ο αγρότης. Συνήθως τις αμελεί. Οι δαπάνες αυτές έχουν να κάνουν κυρίως με την απόσβεση του κεφαλαίου που επενδύθηκε για την αγορά του μηχανήματος και με τους αντίστοιχους τόκους αυτού. Αφορούν, επίσης, τις δαπάνες για τέλη κυκλοφορίας και ασφάλιση, αλλά αυτά αποτελούν μικρό ποσοστό. Στην ουσία, αποτελεί ένα κρυμμένο κόστος, που προκύπτει από την ανάλωση του κεφαλαίου που δαπανήθηκε για την αγορά του γεωργικού εξοπλισμού και που, για τους γεωργικούς ελκυστήρες, αντιπροσωπεύει ένα 30%-50% του συνολικού κόστους χρήσης αυτών. Στο σύνολο του γεωργικού εξοπλισμού, είναι αυτές οι δαπάνες που συχνά καθιστούν μη βιώσιμες τις εκμεταλλεύσεις.
Ένα τρακτέρ ανά 170 στρέμματα
Είναι γεγονός ότι στη χώρα μας επενδύσαμε σε μεγάλα γεωργικά μηχανήματα, κυρίως γεωργικούς ελκυστήρες, τη στιγμή που το μέσο μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης ανέρχεται μόλις στα 48 στρέμματα. Αυτήν τη στιγμή, είναι επίσημα καταγεγραμμένοι στην Ελλάδα περίπου 230.000 γεωργικοί γεωργικοί ελκυστήρες διαξονικού τύπου. Για τα ελληνικά δεδομένα, αυτοί δεν θεωρούνται πολλοί. Από στοιχεία της Eurostat προκύπτει ότι στη χώρα μας αντιστοιχεί περίπου ένα τρακτέρ για κάθε 170 στρέμματα, τη στιγμή που ο μέσος όρος για την ΕΕ είναι ένα για κάθε 185. Είναι όμως μεγάλοι. Και είναι και γερασμένοι. Μόλις ένα στα τέσσερα είναι νεότερο των 15 ετών.Από μελέτη του Εργαστηρίου Γεωργικής Μηχανολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, προκύπτει ότι το μέσο μέγεθος των ελκυστήρων στις αροτριαίες καλλιέργειες είναι:
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ Π.Θ.
Μέσο μέγεθος ελκυστήρων | |
| Αροτριαίες καλλιέργειες | 90 Ηp |
| Δενδρώδεις καλλιέργειες | 60 Hp |
| Αμπέλια | 55 Hp |
| Κηπευτικά | 58 Hp |
| ¡90 Hp τρακτέρ, ακόμη και για 170 στρέμματα αροτριαία εκμετάλλευση είναι μεγάλο, αν δεν πρόκειται για μονοκαλλιέργεια. | |
Τρακτέρ μεγαλύτερο από αυτό που απαιτούν οι ανάγκες μας
Ένας μεγάλος γεωργικός ελκυστήρας σε μια μικρή γεωργική εκμετάλλευση έχει πάντα ένα δυσανάλογα αυξημένο κόστος μεταβλητών και σταθερών δαπανών. Όμως, οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι και η επιλογή ενός μικρού γεωργικού ελκυστήρα μπορεί να στοιχήσει στην εκμετάλλευση.Τρακτέρ μικρότερο από αυτό που απαιτούν οι ανάγκες μας
Όταν έχουμε επιλέξει μικρότερο από το απαραίτητο μέγεθος τρακτέρ, αυτό ενδεχομένως, κάποιες χρονιές με αντίξοες συνθήκες, να μη μπορεί να καλύψει έγκαιρα τις εργασίες που πρέπει να γίνουν. Αν, για παράδειγμα, δεν προλαβαίνουμε να προετοιμάσουμε έγκαιρα το χωράφι για να κάνουμε τη σπορά στην ώρα της, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια μειωμένη παραγωγή. Προκύπτει, δηλαδή, ένα έμμεσο κόστος από την απώλεια της παραγωγής, εξαιτίας μη εγκαιρότητας των εργασιών. Αυτό το κόστος επιβαρύνει και πάλι το μηχάνημα, γιατί σε αυτό ουσιαστικά οφείλεται.
Η εκλογή ενός ορθού μεγέθους γεωργικού ελκυστήρα είναι καθοριστικής
σημασίας, μια και αυτός αποτελεί το ήμισυ των επενδύσεων σε μηχανολογικό
εξοπλισμό και θα παραμένει στην εκμετάλλευση μέχρι το τέλος της
οικονομικής του ζωής.
Από τα παραπάνω, καθίσταται σαφές ότι η ορθή επιλογή των μηχανημάτων και δη του γεωργικού ελκυστήρα είναι καθοριστικής σημασίας για τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Για το ότι στην Ελλάδα έχουμε μεγάλα τρακτέρ, μεγαλύτερα από όσο θα έπρεπε, δεν ευθύνονται μόνο οι γεωργοί. Υπάρχει ένα διαχρονικό έλλειμμα σχεδιασμού της πολιτικής των επενδύσεων στον γεωργικό κλάδο. Και είναι η απουσία πληροφόρησης που οδήγησε και συνεχίζει να οδηγεί τους παραγωγούς, αλλά και πολλές φορές τους συμβούλους γεωπόνους αυτών, σε εσφαλμένες αποφάσεις.
Εργαλείο για την εκλογή του μεγέθους του ελκυστήραΤο ΥΠΕΚΑ πρόσφατα, στα πλαίσια του Μέτρου 121, ζήτησε και τελικά υιοθέτησε μια μεθοδολογία για την εκλογή γεωργικού ελκυστήρα την οποία ανέπτυξε το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.Το αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήταν η ανάπτυξη ενός αλγορίθμου ονόματι TEReS (Temporary Energy Requirements Satisfaction), ο οποίος σήμερα αποτελεί το επίσημο εργαλείο για την εκλογή του μεγέθους των ελκυστήρων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Κάντε λήψη του εργαλείου εδώΔείτε τις οδηγίες εδώΜε βάση το είδος των καλλιεργειών, τις απαραίτητες εργασίες και τις διαθέσιμες ημέρες για εργασία στο χωράφι, ο αλγόριθμος εκτιμά την εποχική διακύμανση των ενεργειακών απαιτήσεων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις και προτείνει την απαραίτητη ιπποδύναμη για την κάλυψη αυτών. Παρότι τα αποτελέσματα που δίνει βρίσκονται προς τη σωστή κατεύθυνση, η ισχύς που προτείνεται θα μπορούσε να είναι και μικρότερη. Από την πλευρά των παραγωγών, βέβαια, υπάρχουν παράπονα ότι τα τρακτέρ που προτείνει το υπουργείο είναι μικρά. |
Δεν φταίει πάντα το τρακτέρ
Παραγωγός καλλιεργεί 55 στρέμματα με δένδρα (κυρίως μήλα). Ο εν λόγω παραγωγός παραπονιέται πως οι 72 ίπποι που υπολογίζει ο αλγόριθμος του υπουργείου είναι λίγοι. Θέτει, δε, ως επιχείρημα, ότι το τρακτέρ δυσκολεύεται να έλξει ένα δίτονο ψεκαστικό στα κτήματά του, που βρίσκονται σε πλαγιές. Που, εν μέρει, είναι αλήθεια. Μήπως όμως το πρόβλημα δεν είναι ο γεωργικός ελκυστήρας αλλά το δίτονο ψεκαστικό; Μήπως θα μπορούσε να κάνει τη δουλειά του και με ένα μικρότερο και φθηνότερο ψεκαστικό ενός τόνου, που να ισχυοδοτείται από ένα μικρότερο και φθηνότερο ελκυστήρα;
Αν κάνουμε κάποιους υπολογισμούς, λαμβάνοντας υπόψη τους χρόνους στο χωράφι, τους χρόνους για μετακινήσεις και τους χρόνους για γέμισμα, ξέπλυμα κ.λπ., θα διαπιστώσουμε ότι ο χρόνος που κερδίζει με το μεγαλύτερο βυτίο είναι 15%-20%. Από την άλλη πλευρά, ο παραγωγός διατείνεται ότι για το μεγάλο ψεκαστικό χρειάζεται ένα τρακτέρ τουλάχιστον 95Hp. Ένα τρακτέρ 20-25Hp μεγαλύτερο (από αυτό που εκτιμά ο αλγόριθμος του υπουργείου) στοιχίζει περίπου 15.000 ευρώ ακριβότερα. Επίσης, ένα δίτονο ψεκαστικό είναι τουλάχιστον 2.000 ευρώ ακριβότερο από ένα ενός τόνου. Έχουμε λοιπόν μια επιπλέον αύξηση των επενδυτικού κεφαλαίου στην εκμετάλλευση κατά 17.000 ευρώ. Αν εκτιμήσουμε και τους τόκους του κεφαλαίου, ανεβαίνουμε περίπου στα 20.000 ευρώ. Με μια μέση διάρκεια ζωής για τα μηχανήματα αυτά 20 έτη (πολλά για σύγχρονες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, αλλά εν πάσει περιπτώσει πιο κοντά στην ελληνική πραγματικότητα), υπολογίζεται ένα επιπλέον ετήσιο κόστος σταθερών δαπανών για το μεγαλύτερο ψεκαστικό περί τα 1.000 ευρώ τον χρόνο, ήτοι περίπου 6 ευρώ το στρέμμα (για τη συγκεκριμένη εκμετάλλευση). Το κόστος αυτό θα το πληρώνει ο παραγωγός, είτε βγάζει το τρακτέρ στο χωράφι, είτε όχι.
Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι το αν υπάρχει τόσο σημαντικό έλλειμμα εγκαιρότητας των επεμβάσεων, ώστε να δικαιολογείται μια τέτοια αύξηση του κόστους. Για μια εκμετάλλευση μόλις 55 στρεμμάτων, αυτό είναι αμφίβολο. Είχε τη δυνατότητα ο παραγωγός να κάνει και κάτι άλλο για να βελτιώσει το εισόδημά του, στον χρόνο που θα κέρδιζε; Μάλλον όχι. Πόσο, άραγε, επηρεάζει η αύξηση του κόστους τη βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης; Σημειωτέον ότι εκτιμήσαμε μόνο τις σταθερές δαπάνες. Το μεγαλύτερο τρακτέρ, όμως, έχει αυξημένες και τις μεταβλητές δαπάνες, καθώς καταναλώνει περισσότερα καύσιμα και είναι πιο ακριβές οι επισκευές και η συντήρηση.
Από το πιο πάνω παράδειγμα γίνεται εύκολα αντιληπτό πόσο εύκολα μπορούμε να επιβαρύνουμε την οικονομική απόδοση της εκμετάλλευσής μας, όταν κάνουμε λανθασμένες επιλογές σε γεωργικό εξοπλισμό. Η εκλογή ενός ορθού μεγέθους γεωργικού ελκυστήρα είναι καθοριστικής σημασίας, μια και αυτός αποτελεί το ήμισυ των επενδύσεων σε μηχανολογικό εξοπλισμό και θα παραμένει στην εκμετάλλευση μέχρι το τέλος της οικονομικής του ζωής.
Στοιχεία που περιορίζουν το κόστος του γεωργικού εξοπλισμού είναι τα εξής:
- Ορθολογική εκλογή του μεγέθους των μηχανημάτων για ελάττωση των σταθερών δαπανών.
- Διατήρηση των μηχανημάτων για όσο μεγαλύτερο διάστημα στη γεωργική εκμετάλλευση (όχι όμως μετά το πέρας της οικονομικής τους ζωής).
- Μεγιστοποίηση της ετήσιας χρήσης των μηχανημάτων (ακόμα και με τη χρήση τους εκτός εκμετάλλευσης).
- Αγορά μεταχειρισμένων μηχανημάτων όταν οι απαιτήσεις είναι περιορισμένες.
- Ορθή ρύθμιση και συντήρηση των μηχανημάτων, ώστε να περιοριστούν οι μεταβλητές δαπάνες αλλά και οι βλάβες.
- Με τη συναρμογή (συν-ταίριασμα) του ελκυστήρα με τα παρελκόμενα μηχανήματα.
Τι άλλο πρέπει να προσέξετε
Δεν είναι μόνο τα οικονομικά κριτήρια που έχουν σημασία. Το είδος της καλλιέργειας, η αξιοπιστία, η τεχνολογία, το εξουσιοδοτημένο σέρβις είναι ορισμένες ακόμη παράμετροι που πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Στο σχήμα που ακολουθεί, φαίνονται τα αποτελέσματα μιας έρευνας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που έγινε το 1998, για τις απόψεις των παραγωγών.
Γράφει: Δρ. Χ. Καβαλάρης
ΕΔΙΠ,
Εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας, Τμήμα Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής
& Αγροτικού Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
ypaithros.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου