Κοντά σε ιστορική συμφωνία για το Κυπριακό: Ο οδικός χάρτης

Το TheTOC επικοινώνησε με τον δημοσιογράφο της κυπριακής εφημερίδας “Πολίτης”, Λουκιανό Λυρίτσα, ζητώντας του να μας δώσει το κλίμα των συζητήσεων της Ελβετίας.




Με πρόοδο αλλά χωρίς συμφωνία στο εδαφικό ολοκληρώθηκαν λίγα μετά τα μεσάνυχτα οι κρίσιμες συνομιλίες για το Κυπριακό, που είχαν στο Μοντ Πελεράν της Ελβετίας ο κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης με τον τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί. Η συμφωνία  θα είναι το ζητούμενο στη νέα διαπραγμάτευση των δύο αρχηγών που θα πραγματοποιηθεί σε δέκα ημέρες από σήμερα, σε μια άλλη πόλη της Ελβετίας, τη Γενεύη.

Μία ημέρα μετά το πέρας των διαπραγματεύσεων στην Ελβετία, το TheTOC επικοινώνησε με τον δημοσιογράφο της κυπριακής εφημερίδας “Πολίτης”, Λουκιανό Λυρίτσα, ζητώντας του να απαντήσει σε έξι σύντομες ερωτήσεις και να δώσει το κλίμα των συζητήσεων που έγιναν στο Μοντ Πελεράν, καθώς και τις πληροφορίες και τις εκτιμήσεις του για το τι πρόκειται να επακολουθήσει.

Νίκος Αναστασιάδης, Μουσταφά Ακιντζί, Μπαν Κι Μουν και Έσπεν Μπαρθ Αιντα στο Μοντ Πελεράν

Οι συζητήσεις στην Ελβετία και οι θέσεις των δύο πλευρών

1) Τι έγινε στο Μοντ Πελεράν;
Στο Μόντ Πελεράν έγινε-για πρώτη φορά μεταξύ των  ηγεσιών των δύο κοινοτήτων- διαπραγμάτευση για το κεφάλαιο του εδαφικού. Πρόκειται για ένα από τα πιό σημαντικά κεφάλαια που βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, χωρίς την επίλυση του οποίου, δεν μπορεί να προχωρήσει η διαδικασία. Για να είμαι πιο ακριβής, στην Ελβετία συζητήθηκαν τα κριτήρια στα οποία θα βασίζεται η συζήτηση του εδαφικού. Στο Μόντ Πελεράν λοιπόν οι ηγέτες έβαλαν στο τραπέζι τα τρία βασικά κριτήρια. Το πρώτο κριτήριο έχει να κάνει με την επιστροφή εδαφών. Το δεύτερο αφορά στην επιστροφή προσφύγων. Και το τρίτο στην ακτογραμμή. Εκτιμάται ότι αν επιτευχθεί συμφωνία επί των τριών αυτών βασικών κριτηρίων μπορεί να προχωρήσει η συζήτηση στην ουσία, δηλαδή στα ποιά εδάφη θα τελούν υπό ε/κ διοίκηση και ποιά υπό τ/κ διοίκηση.
2) Τι ακριβώς υποστήριξαν οι δύο πλευρές;

Σύμφωνα με τις πληροφορίες, αναφορικά με το πρώτο κριτήριο, η τουρκοκυπριακή πλευρά κατέθεσε ως πρόταση τη διατήρηση ενός ποσοστού εδάφους της τάξης του 32%, το οποίο μελλοντικά θα ελέγχεται από την τουρκοκυπριακή συνιστώσα πολιτεία. Η ελληνοκυπριακή πλευρά, σύμφωνα πάντα με τις πληροφορίες που έχω, θεωρεί ότι το 32% είναι ένα παράλογα μεγάλο ποσοστό αφού δεν ανταποκρίνεται στην αναλογία πληθυσμού. Να πούμε ότι ο κύπριος πρόεδρος θεωρεί ότι το δίκαιο ποσοστό είναι γύρω στο 28%. Αυτά τα ποσοστά είναι σημαντικά γιατί η διαφορά που προκύπτει ανάμεσα στις επιδιώξεις των δύο πλευρών αφορά στην ουσία την επιστροφή ή όχι ορισμένων πόλεων ή περιοχών. Όταν η τουρκοκυπριακή πλευρά μιλά για 32%, το κάνει διότι θέλει να κρατήσει την Μόρφου, μια από τις μεγάλες κατεχόμενες πόλεις. Για αυτό άλλωστε και λέει ότι πριν μπούμε στη συζήτηση και τους χάρτες θα πρέπει να καθορίσουμε τα ποσοστά. Αυτό μας δείχνει ότι δεν υπάρχει συμφωνία επί του συγκεκριμένου κριτηρίου.

O ΓΓ του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν

Φαίνεται, ωστόσο, ότι υπάρχουν γενικότερες συγκλίσεις απόψεων, διάθεση και βούληση ώστε η συζήτηση επί του συγκεκριμένου κριτηρίου να καταλήξει σε συμφωνία. Πρέπει να σημειωθεί ότι το ποσοστό των εδαφών της Κύπρου που τελούν υπό κατοχή τώρα είναι γύρω στο 37%, ενώ το 2004, με το Σχέδιο Ανάν, το ποσοστό αυτό -αν εγκρινόταν τότε το Σχέδιο- περιοριζόταν στο 28%.
Αναφορικά με το δεύτερο κριτήριο, ο πρόεδρος Αναστασιάδης φαίνεται ότι καταθέτει ως πρόταση την επιστροφή 100.000 προσφύγων υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση. Σύμφωνα με την αίσθηση που υπάρχει, αυτή η προσέγγιση είναι κάπως μαξιμαλιστική. Δεν έχουμε δηλαδή στοιχεία ότι 100.000 ελληνοκύπριοι θέλουν να εκγαταλείψουν τις περιοχές που βρίσκονται τώρα και να επιστρέψουν. Αυτό είναι άλλωστε και ένα επιχείρημα που καταθέτει στο τραπέζι η τουρκοκυπριακή πλευρά. Και αντιπροτείνει την επιστροφή ενος αριθμού γύρω στις 75.000.
Στο συγκεκριμένο ζήτημα, ο ηγέτης των τουρκοκυπρίων, και πριν το Μοντ Πελεράν, τόνιζε ότι δεν μπορεί να διορθωθεί ένα λάθος με ένα άλλο λάθος. Αυτό που εννοούσε είναι ότι αν επιστρέψουν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση 100.000 ελληνοκύπριοι, ίσως χρειαστεί να εγκαταλείψουν τις περιοχές που διαμένουν τώρα χιλιάδες τουρκοκύπριοι. Αυτό είναι και ένα ζήτημα που θέτει η τ/κ πλευρά για την Μόρφου, όπου σήμερα διαμένουν μερικές χιλιάδες τ/κ. Συνεπώς, είναι σαφές ότι η τουρκοκυπρικακή πλευρά θέλει να μειώσει τον αριθμό των 100.000.

Στο τρίτο κριτήριο δεν έχουμε ακόμη εικόνα. Ξέρουμε ότι αναφορικά με την ακτογραμμή, η ελληνοκυπριακή πλευρά θεωρεί ότι πρέπει να ελέγχει μεγαλύτερο κομμάτι ακτογραμμής από αυτήν που της προτείνεται.

Ο κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης

Τι μέλλει γενέσθαι 

3) Τι προβλέπει η διαδικασία από τούδε και στο εξής;
Οι συνομιλίες διακόπτονται για μία εβδομάδα. Με την επιτροφή του στην Κύπρο, ο πρόεδρος Αναστασιάδης θέλει να ενημερώσει το εθνικό συμβούλιο, καθώς του ασκούνται πιέσεις από το εσωτερικό. Και ακολούθως, υπάρχει ανακοίνωση για επιστροφή στην Ελβετία, και συγκεκριμένα στην Γενεύη στις 20 Νοεμβρίου, για να συνεχιστεί η συζήτηση επί του εδαφικού. Διακηρυγμένος στόχος για τις 20 Νοεμρβίου είναι οι συγκλίσεις να μετατραπούν σε συμφωνία και ακολούθως, αν αυτό καταστεί εφικτό, να ξεκινήσει η συζήτηση με χάρτες.
Το επόμενο στάδιο, δηλαδή, είναι συζήτηση της ουσίας του εδαφικού, που θα περιλαμβάνει χάρτες οι οποίοι θα αποτυπώνουν τις συμφωνίες, αν υπάρξουν, με συγκεριμένα εδάφη. Επιστροφή της τάδε ή της δείνα περιοχής, καθορισμός περιοχών που θα είναι υπό ομοσπονδιακή διοίκηση, κλπ. Τα εδάφη που θεωρείται ότι υπάρχει συμφωνία για να επιστραφούν είναι η νεκρή ζώνη και η Αμμόχωστος. Όλα τα άλλα φαίνεται πως είναι υπό διαπραγμάτευση.
4) Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε με τα υπόλοιπα ζητήματα;
Με τα υπόλοιπα ζητήματα έχουν ανακοινωθεί αλλού συγκλίσεις και αλλού συμφωνίες. Αναφέρομαι στα κεφάλαια της ΕυρωπαΊκης Ένωσης, της οικονομίας, της ομοσποδιακής λειτουργίας του κράτους, της εσωτερικής ασφάλειας με την οποία σχετίζονται ζητήματα όπως η αστυνόμευση στο Ομόσπονδο κράτος.Τα κρίσιμα και τα δύσκολα ζητήματα, πάντως, τα έχουμε μπροστά μας: το εδαφικό, το περιουσιακό που είναι συνδεδεμένο με το εδαφικό, πώς δηλαδή θα επιλυθεί το ζήτημα των αποζημιώσουν στην περίπτωση που δεν επιστραφούν κάποια εδάφη, και το μείζον ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Το τελευταίο ζήτημα είναι εκείνο που, για πολλούς, θα καθορίσει το αν θα έχουμε ή όχι λύση.

Πρόκειται  για ένα ζήτημα που μπορεί να επιλυθεί μόνο με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων, των εγγυήτριων δυνάμεων. Δηλαδή της Ελλάδας, της Αγγλίας και κυρίως της Τουρκίας. Συνακόλουθα, μπορεί να επιλυθεί μόνο με τη σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης. Η τουρκοκυριακή πλευρά λέει ότι η συζήτηση για το εδαφικό με χάρτες μπορεί να προκύψει μόνο αν ο πρόεδρος Αναστασιάδης δώσει και μια ημερομηνία για τη σύγκληση πολυμερούς.  Αυτό σημαίνει ότι αν στη Γενευη βγουν τελικά οι χάρτες, τότε το πιθανότερο είναι πως θα υπάρξει και μια ημερομηνία για σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης.

Φωτογραφία από τις συζητήσεις στο Μοντ Πελεράν της Ελβετίας

Η στάση της Τουρκίας και οι δυναμικές της κυπριακής κοινωνίας 

5) Ποια είναι η στάση που κράτα η Τουρκία τις διαπραγματεύσεις; Και πώς θα αντιδράσει αν προχωρήσουν οι συζητήσεις; 
Το τέλος του δρόμου ειναι η πολυμερής. Εκεί θα φανεί πραγματικά η βούληση της Τουρκίας για επίλυση του Κυπριακού. Αυτό μεταφράζεται ως εξής: Αν η Τουρκία επιμείνει στη θέση της για την αναγκαιότητα των τουρκικών εγγυήσεων -που σημαίνει επεμβατικά δικαιώματα, παρουσία τουρκικού στρατού, ή ακόμη και μια ενδεχόμενη παραχώρηση βάσης στο νησί- η αίσθησή μου είναι ότι αυτό θα οδηγήσει στην αποτυχία της προσπάθειας. Τα όσα έχουν συμβεί στο παρελθόν δεν θα επιτρέψουν στους Ελληνοκύπριους να κάνουν δεκτό ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Μέχρι στιγμής πάντως, η Τουρκία διακηρύττει ότι δεν νοείται λύση του Κυπριακού χωρίς την ίδια ως εγγυήτρια δύναμη. Ο ίδιος ο Ακιντζί δηλώνει ότι μολονότι η συνθήκη εγγυήσεων του 1960 πρέπει να αλλάξει, το αίσθημα ασφάλειας των Τουρκοκυπρίων πρέπει να διατηρηθεί και αυτό κατά τον ίδιο μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο με την Τουρκία παρούσα ως εγγυήτρια.
6) Ειναι το κυπριακό πολιτικό σύστημα και η κοινωνία έτοιμοι για λύση; 
Τα δύο μεγάλα κόμματα της Κύπρου, το κυβερνών κόμμα ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ στηρίζουν τις διαπραγματεύσεις. Παραμένουν, και το δηλώνουν συνεχώς, δεσμευμένα στην λύση του κυπριακού με βάση τη διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία. Το γεγονός ότι το ΑΚΕΛ παραμένει δεσμευμένο στις αρχές λύσης του κυπριακού φαίνεται και από το γεγονός ότι δεν δίστασε να συγκρουστεί ευθέως με το “αδελφό κόμμα” στην Ελλάδα, το ΚΚΕ, όταν αυτό αποφάσισε να απορρίψει τη διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία ως βάση λύσης του Κυπριακού.

Το ΑΚΕΛ θέτει πάντως και τις κόκκινες γραμμές του. Είναι, όμως, πασιφανής η στήριξη που προσφέρει στον πρόεδρο Αναστασιάδη. Από την άλλη βέβαια, υπάρχει ένα αξιοσημείωτο μέρος της πολιτικής ζωής του τόπου το οποίο στην καλύτερη ανησυχεί διαρκώς και στη χειρότερη απορρίπτει βασικές πτυχές του πλαισίου της διαπραγμάτευσης για την επίλυση του Κυπριακού.

Ακιντζί, Αναστασιάδης και Μπαν Κι Μουν σε αναμνηστική φωτογραφία

Αναφορικά με τις δυναμικές που αναπτύσσονται στην ίδια την κυπριακή κοινωνία, φαίνεται ότι τα πράγματα είναι αρκετά ρευστά. Αν φτάσουμε τελικά σε δημοψηφίσματα, οι ΅Ελληνοκύπριοι θα ψηφίσουν ανάλογα με τη συμφωνία που θα υπάρξει στα μεγάλα θέματα, δηλαδή στο εδαφικό, το περιουσιακό και κυρίως στις εγγυήσεις. Ένα ζήτημα στο οποίο επίσης μένει να φανεί ποια θα είναι η αντίδραση των Εληνοκυπρίων, είναι το ζήτημα της εκ περίτροπής προεδρίας, δηλαδή της εναλλαγής ανά τακτά χρονικά διαστήματα στην προεδρία της χώρας του Ελληνοκύπριου και του Τουρκοκύπριου εκλεγμένου ηγέτη. 

thetoc.gr