Γιατί η Ευρώπη σπάει τα ταμπού της ελεύθερης αγοράς χάριν των αγροτών

Κάτι δείχνει να έχει αλλάξει εδώ και λίγο καιρό στον τρόπο με τον οποίο οι Βρυξέλλες προσεγγίζουν το κεφαλαιώδους σημασίας ζήτημα της θέσης των αγροτών στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Ύστερα από δεκαετίες αμφίσημης ουδετερότητας, στη διάρκεια των οποίων αντιμετώπιζε με λογική Πόντιου Πιλάτου τις διαμαρτυρίες του αγροτικού κόσμου για τη συμπεριφορά της βιομηχανίας και του λιανεμπορίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση μοιάζει πλέον να αλλάζει ρότα, προωθώντας νομικά και θεσμικά εργαλεία που υπόσχονται να ενισχύσουν τη θέση των παραγωγών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Στις 6 Οκτωβρίου, ο Φιλ Χόγκαν προανήγγειλε ότι το 2018 η Κομισιόν θα εισάγει νομοθεσία που θα προστατεύει τους αγρότες από αθέμιτες πρακτικές, όπως οι καθυστερήσεις πληρωμών ή τα καταχρηστικά συμβόλαια στα οποία συχνά υποχρεούνται από τις αλυσίδες. Η δήλωση συνοδεύτηκε από μια πρωτόγνωρη,  για τα δεδομένα της Κομισιόν, επίθεση εναντίον των σούπερ μάρκετ, τα οποία, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο επίτροπος, απολαμβάνουν σήμερα «σούπερ δύναμη εξαιτίας τόσο της εντεινόμενης παγκοσμιοποίησης όσο και της αύξησης της συγκέντρωσης στην Ευρώπη».
Έξι μέρες αργότερα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο πλαίσιο των συζητήσεων για τον Κανονισμό Omnibus, έδωσε τη δυνατότητα σε ομάδες και οργανώσεις παραγωγών να αποφασίζουν από κοινού για ένα μίνιμουμ επίπεδο τιμών πώλησης των προϊόντων τους, πυροδοτώντας οργισμένες αντιδράσεις από παράγοντες του λιανεμπορίου, αλλά και εκπροσώπους καταναλωτών.
Πριν από λίγες εβδομάδες, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάνθηκε, όπως έγραψε σχετικά η «Ύπαιθρος Χώρα», ότι οι βασικοί στόχοι της ΚΑΠ, με πρώτο και κύριο την προστασία του εισοδήματος των αγροτών, έχουν προτεραιότητα έναντι του κοινοτικού δικαίου περί ανταγωνισμού. Επομένως, ενέργειες όπως η συνεννόηση μεταξύ συλλογικών σχημάτων παραγωγών για τον καθορισμό των τιμών, αλλά και τον έλεγχο των ποσοτήτων που διαθέτουν στην αγορά, μπορούν να γίνονται αποδεκτές δίχως να επισύρουν κυρώσεις από τις αρχές Ανταγωνισμού.
Τρεις πρωτοβουλίες, σε διάστημα λιγότερο των δύο μηνών, που μοιάζουν να θέτουν υπό αμφισβήτηση το «ταμπού» του ελεύθερου ανταγωνισμού, μιας από τις θεμέλιους λίθους του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Σχολιαστές κάνουν λόγο για μια σαφή «αλλαγή παραδείγματος» εντός της ΕΕ, ενώ κάποιοι, όπως το γνωστό περιοδικό Politico, πηγαίνουν ακόμα παραπέρα, διαπιστώνοντας ότι «η Ευρώπη ξηλώνει τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, προκειμένου να βοηθήσει τους αγρότες».

Αγιατολάχ του ανταγωνισμού

«Υπάρχουν τεράστιες ανισορροπίες στην αλυσίδα παραγωγής τροφίμων», δηλώνει στο περιοδικό o Γάλλος χριστιανοδημοκράτης ευρωβουλευτής, Μichel Dantin, ο οποίος στο παρελθόν έχει παρομοιάσει με «αγιατολάχ» τους θιασώτες του ελεύθερου ανταγωνισμού. Ο ίδιος επιμένει ότι οι μηχανισμοί καθορισμού των τιμών σήμερα είναι στρεβλοί και αδικούν κατάφωρα τους αγρότες. «Δεν επιχειρούμε να δημιουργήσουμε νέες ανισορροπίες, αλλά να αποκαταστήσουμε την ισορροπία μεταξύ όλων των κρίκων της αλυσίδας», τονίζει. Μάλιστα, απαντώντας σε όσους αντιδρούν, σημειώνει με νόημα: «Όλοι ισχυρίζονται ότι θέλουν να ενισχύσουν τη θέση των αγροτών, μόλις πέσουν όμως συγκεκριμένες προτάσεις στο τραπέζι, η βιομηχανία ή οι λιανέμποροι μας κατηγορούν ότι ενισχύουμε τα καρτέλ».

✱Στη Μεγάλη Βρετανία, τρεις αλυσίδες (Tesco, Sainsbury’s, Asda) ελέγχουν σχεδόν το 60% της αγοράς λαχανικών.✱Στη Γαλλία, άλλες τρεις αλυσίδες (Carrefour, Leclerc, Intermache) ελέγχουν σχεδόν το 55% της αγοράς λαχανικών.

Aσπιρίνη για τη διαφαινόμενη μείωση των επιδοτήσεων;

Δεν λείπουν, πάντως, και οι σκεπτικιστές, οι οποίοι αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερο κυνισμό την όψιμη, όπως τη χαρακτηρίζουν, «επίθεση φιλίας» της ΕΕ προς τους αγρότες. «Αναπόφευκτα, η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας θα φέρει περικοπές στον προϋπολογισμό της ΚΑΠ», δήλωνε στο Politico πριν από λίγους μήνες ο Martijn Van Dam, πρώην υπ. Γεωργίας της Ολλανδίας. Στο ίδιο πνεύμα, παράγοντας της βιομηχανίας σχολίαζε ανώνυμα στο περιοδικό: «Το πραγματικό ζήτημα είναι τα χρήματα και το τι θα συμβεί με τη χρηματοδότηση στο μέλλον. Αυτό είναι που πραγματικά έχει αλλάξει, όχι η συζήτηση για την εφοδιαστική αλυσίδα».

ypaithros.gr