Τι απέγιναν οι Έλληνες των Σκοπίων;

Η Thessnews συναντά Έλληνες της ΠΓΔΜ και ερευνά την διαδρομή τους. 

Με σκληρές παρεμβάσεις του το βαθύ  κράτος της γειτονικής χώρας αποτρέπει την αυτό-οργάνωση και την ενιαία εκπροσώπηση. Βλάχοι, Σαρακατσάνοι, γηγενείς και πολιτικοί πρόσφυγες υπερέβαιναν τις 100.000 τις προηγούμενες δεκαετίες. Σήμερα η μειονότητα δεν είναι πουθενά αναγνωρισμένη. Και δεν βρήκε ποτέ στήριξη από την Αθήνα…

 
Χρειάστηκε να δώσουμε τρία ραντεβού μέχρι να συναντηθούμε. Τα δύο πρώτα τα ανέβαλε την τελευταία στιγμή. Φοβάται να μιλήσει ακόμη και στο τηλέφωνο! Ας τον πούμε «Γιώργο» για τις ανάγκες του κειμένου...
Τελικά, μετά από μεγάλη προσπάθεια η συνάντηση μας πραγματοποιείται πίσω από τον σιδηροδρομικό σταθμό των Σκοπίων, σ’ ένα απόμερο καφενείο.  «Εγώ είμαι Έλληνας και το έχω πληρώσει…», λέει με συγκίνηση. Ο πατέρας του πολιτικός πρόσφυγας, αντάρτης του ΔΣΕ, που κατέφυγε στα Σκόπια, τραυματίας από το Βίτσι.
Η μητέρα του γηγενής. Από το Μοναστήρι. «Ερωτεύτηκαν στο νοσοκομείο. Έμειναν εδώ. Έκαναν οικογένεια. Αλλά ποτέ δεν ξέχασαν ότι είναι Έλληνες, παρά τις πιέσεις του κομμουνιστικού καθεστώτος», μας λέει ο Γιώργος, συνταξιούχος πια. Η ιστορία του μοιάζει με χιλιάδων άλλων Ελλήνων που εγκλωβίστηκαν στη νότια Γιουγκοσλαβία, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το καθεστώς Τίτο «μακεδονοποίησε» τον σλαβικό πληθυσμό. Δεν ήθελε Έλληνες στα πόδια του. Όσοι δήλωναν Έλληνες, τους βάφτιζε «Αιγαιάτες Μακεδόνες» για να εξυπηρετήσει τις γνωστές επιδιώξεις του. Ή ακόμη Βλάχους, τους οποίους διέκρινε από τους Έλληνες ως δήθεν ξεχωριστό έθνος. Τους εξαφάνιζαν από τις απογραφές πληθυσμού. Τους άλλαζαν τα επίθετα για να μην περνά στους νεότερους το γένος.
Ο εκσλαβισμός επιβλήθηκε με κάθε τρόπο: από τα σχολεία μέχρι τα σωματεία, την κοινωνική όσμωση και τη δημόσια διοίκηση. Μέσα στο πλαίσιο αυτό κύλησε η εποχή της Γιουγκοσλαβίας για να φτάσουμε στην ανεξαρτητοποίηση της ΠΓΔΜ. Τότε έρχεται μία δήλωση-βόμβα του εθνάρχη των Σκοπίων, Κίρο Γκλιγκόρωφ. Σε συνέντευξη του σε τσεχική εφημερίδα κάνει λόγο για μειονότητα 100.000 Ελλήνων εντός της χώρας του
«Ήταν μία εποχή που νομίσαμε ότι ήρθε η ελευθερία στη χώρα. Αλλά πού; Οι ψευτομακεδόνες ήταν ίδιοι με τους κομμουνιστές. Το κράτος τους δεν άλλαξε! Όποιος δήλωνε Έλληνας έβρισκε τον μπελά του. Μπλόκαραν όλες τις προσπάθειες μας για ίδρυση σωματείων ή έβαζαν δικούς τους ανθρώπους να τα ελέγχουν, με αποτέλεσμα να μένουμε πάντα μόνοι μας», θυμάται ο Γιώργος. Είναι δυνατό οι πιέσεις αυτές να έκαναν τους μειονοτικούς σταδιακά να χάσουν την εθνική τους συνείδηση;

Σύλλογος στο Μοναστήρι

Ο πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Δημήτρης Γαρούφας κλήθηκε από γνωστούς του να βοηθήσει στην ίδρυση ενός σωματείου Ελλήνων στο Μοναστήρι (Μπίτολα) της ΠΓΔΜ.
«Ήταν 10-15 νέοι, όλοι τους μιλούσαν ελληνικά και ήταν είτε βλάχοι, είτε γηγενείς. Συναντηθήκαμε στον πεζόδρομο του Μοναστηρίου. Ανέλαβα να τους βοηθήσω όπως μπορώ, καθώς έχω γνωριμίες στη χώρα, που τις καλλιέργησα με την Βαλκανική Ένωση Δικηγορικών Συλλόγων, που ιδρύσαμε το 2005. Ήθελαν να κάνουν ένα σωματείο για να βοηθήσουν στην ανάπτυξη πολιτιστικών και κοινωνικών σχέσεων με την Ελλάδα. Στην αρχή μιλούσαν για Σύλλογο Ελλήνων. Μετά είπαν ότι καλύτερα θα ήταν να ιδρύσουν ένα σωματείο φίλων της ελληνικής γλώσσας, γιατί φοβήθηκαν τις αντιδράσεις. Μετά το άφησαν εντελώς, γιατί τους ασκήθηκαν μεγάλες πιέσεις», θυμάται ο κ. Γαρούφας.
Στο γειτονικό Πρίλεπ, η Κατερίνα Βίδα (πρώην Βίδοφσκι), κόρη πολιτικών προσφύγων, λειτουργούσε φροντιστήριο εκμάθησης των ελληνικών από το 2000 έως το 2014, που πέθανε. Η ίδια είχε καταγγείλει κλίμα εκφοβισμού και απειλών («ακόμη και στο δρόμο»), ενώ είχε δηλώσει πως η καλύτερη μέρα της ζωής της ήταν όταν εκδόθηκε το ελληνικό διαβατήριο της!
Πολύ κοντά είναι και η Ρέσνα, στην οποία κατοικεί ο Νίκος Κωνσταντινίδης, τον οποίο είχε γνωρίσει ο υπογράφων το 1996. Τότε ο Νίκος είχε προσφύγει στα Δικαστήρια για να αλλάξει το επίθετο του, καθώς όπως κατέθεσε τότε στη δίκη, οι αρχές της Γιουγκοσλαβίας το είχαν αλλάξει αυθαίρετα και παράνομα σε… Μιχαήλοφσκι! Ο Νίκος Κωνσταντινίδης έκτοτε κατηγορήθηκε πολλές φορές από την αστυνομία της περιοχής του για πολεοδομικές αυθαιρεσίες μέχρι και για ξυλοδαρμούς, «πάντα με ψευδομάρτυρες», όπως τονίζει ο ίδιος.

Η Ένωση Βλάχων

Στο Μοναστήρι ιδρύθηκε Ένωση Βλάχων. «Δεν ήθελαν να προκαλέσουν με κάτι το ελληνικό, οπότε έδωσαν αυτό το όνομα. Μέσα σε 3-4 μήνες το καθεστώς έβαλε ανθρώπους του στη διοίκηση και πλέον το σωματείο είναι μία κρατική υπηρεσία προπαγάνδας», λέει ο Γιώργος.
Στα Σκόπια ιδρύθηκε, μετά από στήριξη σαρακατσάνικων φορέων και προσώπων από την Ελλάδα ένα Σωματείο Σαρακατσάνων. Πρόεδρος του είναι ο συνταξιούχος Δημ. Αποστόλου, ο οποίος προσπαθεί με χίλιες δυο δυσκολίες να φτιάξει δομές συνεργασίας. «Έχουμε ανάγκη από δασκάλους και διδακτικό υλικό, βιβλία και βοηθήματα, καθώς εδώ υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας», μας λέει.
Φροντιστήριο ελληνικής γλώσσας λειτουργεί και στο Μοναστήρι από τον συνταξιούχο δάσκαλο Αθανάσιο Στεργίου. Καταφεύγουν εκεί όχι μόνο οι απόγονοι Ελλήνων αλλά και πολλοί νέοι που αγαπούν την Ελλάδα και αναζητούν ένα καλύτερο επαγγελματικό μέλλον αλλά και ένα αναβαθμισμένο βιοτικό επίπεδο σ’ αυτήν!
Το 2007 ο Δημήτρης Αλεξάνδρου και ο Πέτρος Σύρρης της πολιτιστικής εταιρίας Μακεδόνων «Ο Μακεδνός» συγκεντρώνουν στοιχεία για την ελληνική μειονότητα στην ΠΓΔΜ και λαμβάνουν δεκάδες συνεντεύξεις από «εγκλωβισμένους» Έλληνες.
«Επιτέλους, ας ανοίξουμε την αγκαλιά μας. Οι Έλληνες θα χαθούν σιγά σιγά μέσα στη δίνη της προπαγάνδας ενώ μπορούν να αναγνωριστούν ως Έλληνες. Οι περισσότεροι από αυτούς μάχονται για να παραμείνουν Έλληνες», γράφει στο βιβλίο του ο κ. Αλεξάνδρου.

Τέλος, αναζητώντας σχετικές πληροφορίες στο διαδίκτυο βρήκαμε δύο ιστοσελίδες Ελλήνων της ΠΓΔΜ, που όμως είναι ανενεργές από το 2008!

  Στο Μοναστήρι με τον Αλεξάντερ...

«Βλάχος» δηλώνει και ο Αλεξάντερ Τανσέφσκι, δικηγόρος στο επάγγελμα, που έχει διατηρήσει επαφές και σχέσεις με τους συγγενείς του στην Φλώρινα και την Θεσσαλονίκη. Τον συναντήσαμε στο Μοναστήρι, την προηγούμενη εβδομάδα. «Υπάρχουν Βλάχοι εδώ που δηλώνουν Έλληνες αλλά και Βλάχοι, όπως εγώ, που είμαστε σκέτοι Βλάχοι», μας λέει σε άψογα ελληνικά!
Ο ίδιος, όπως και πολλοί άλλοι, που διατηρούν σχέσεις με την Ελλάδα, περιμένουν «πως και πώς» να λυθεί η εκκρεμότητα του ονόματος. Θεωρούν ότι αυτό θα ανοίξει μεγάλους ορίζοντες στη συνεργασία των δύο χωρών αλλά και θα διασφαλίσει την ειρήνη και την ακεραιότητα στην ΠΓΔΜ, μέσω της ένταξης στο ΝΑΤΟ.
«Ο κόσμος εδώ είναι έτοιμος να κάνει υποχωρήσεις για να βρεθεί μία λύση με την Ελλάδα. Πιστεύω ότι θα αποδεχθεί οποιαδήποτε σύνθετη ονομασία, αρκεί να περιέχει τον όρο ‘Μακεδονία’. Πρόκειται για μία κατάσταση που έχει διαμορφωθεί εδώ και πολλές δεκαετίες», τονίζει, καθώς περνούμε μπροστά από το άγαλμα του Στεφ. Μανάκη, του πρώτου κινηματογραφιστή των Βαλκανίων, που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του Μοναστηρίου.
Η χώρα τον θεωρεί «Μακεδόνα», παρά το γεγονός πως, όταν ο Μανάκης γεννήθηκε εδώ, η πόλη κατοικούνταν κατά 90% από Έλληνες, όπως άλλωστε αναγνωρίζει η απογραφή του πληθυσμού, που έγινε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η πάντα απούσα ελληνική Πολιτεία

Μπορεί σήμερα σε ολόκληρη την ΠΓΔΜ να μην υπάρχει ούτε ένας σύλλογος Ελλήνων, ωστόσο δεν είναι δυνατό να μην υπάρχουν Έλληνες στη γειτονική χώρα. Η παρουσία τους είναι ιστορικά επιβεβαιωμένη και τεκμαίρεται από πλήθος στοιχείων, όσο κι αν η επίσημη ελληνική πολιτεία αγνοεί -ή προτιμά να αγνοεί…- την παρουσία αυτή.
Η επίσημη θέση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών για το θέμα εκφράστηκε το 2008 από την τότε υπουργό Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία απάντησε σε σχετική ερώτηση βουλευτών του ΛΑΟΣ, ως εξής:
«Στην ΠΓΔΜ δεν εκδηλώνεται συνεκτική ομάδα Ελλήνων, με συνείδηση και δράση εθνικής μειονότητας. Ομάδες ατόμων σε διάφορες περιοχές (Σκόπια, Μοναστήρι, Γευγελή, Πέχτσεβο) οργανώνονται σε συλλόγους είτε επειδή τα μέλη έλκουν οικογενειακή καταγωγή από Έλληνες, είτε ομιλούν την ελληνική».
Κατά την επίσημη ελληνική θέση «δεν αναφέρονται περιστατικά περιορισμού ατομικών δικαιωμάτων ή δεν τίθενται εμπόδια σε τυχόν εκδήλωση εθνικής καταγωγής».
Κατά τον Δημήτρη Γαρούφα, όμως, αυτή είναι μία λανθασμένη θέση. «Η ελληνική Πολιτεία ποτέ δεν είδε αυτά τα θέματα με καλό μάτι. Θυμάμαι πως έβρισκα πάντα κλειστές πόρτες όταν προσπαθούσα να διαμεσολαβήσω ανάμεσα σε κάποια πρόσωπα, που ήθελαν να δραστηριοποιηθούν και κάποιες υπηρεσίες. Θα μπορούσαμε να ασκήσουμε μία πολιτική απόδοσης ιθαγένειας ή υπηκοότητας, όπως έκαναν οι Βούλγαροι. Είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι η Ελλάδα αρνήθηκε την χορήγηση ελληνικής υπηκοότητας σε συγκεκριμένα άτομα, που την ζήτησαν για να έχουν μία κάποια διασφάλιση, αφού το κράτος εκεί προκαλεί προβλήματα σε όσους δραστηριοποιούνται. Θα μπορούσαμε να δώσουμε υποτροφίες σε επιστήμονες, όπως κάνουν οι Ρουμάνοι. Αλλά εμείς τίποτε... Θυμάμαι, όταν επισκέφθηκα τα Σκόπια το 2005, οι Ρουμάνοι έδιναν 63 υποτροφίες το χρόνο και εμείς τρεις!», τονίζει ο κ. Γαρούφας.
Ο ελληνισμός στην ΠΓΔΜ αποτελείται από γηγενείς ελληνόφωνους και βλαχόφωνους πολιτικούς πρόσφυγες της εποχής του ελληνικού εμφυλίου και Σαρακατσάνους.

 

  ΤΑΣΟΣ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΣ
Μία σοβαρή μαρτυρία

Ο Τάσος Μητσόπουλος, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Άμυνας της Κύπρου, αποκάλυψε σε συνέντευξη του το 2008 στην εφημερίδα «ΣΗΜΕΡΙΝΗ» της Λευκωσίας τα εξής:
«Την περίοδο 1989-1993, όταν υπηρετούσα ως ειδικός σύμβουλος στο ελληνικό ΥΠΕΞ, είχα λάβει ρητές οδηγίες από την προϊσταμένη μου υφυπουργό Βιργινία Τσουδερού να ασχοληθώ με το θέμα της ελληνικής μειονότητας στα Σκόπια. Έχοντας πολύτιμους συμπαραστάτες στην αποστολή μου αυτή επιφανείς καθηγητές και επιστήμονες, αλλά και θερμούς και συνετούς πατριώτες, ταξίδεψα αρκετές φορές στην ΠΓΔΜ και κυρίως στην περιοχή του Μοναστηρίου.  Ήρθα σε επαφή, λαμβάνοντας πάντα τις σχετικές προφυλάξεις, με δεκάδες Έλληνες των Σκοπίων, οι οποίοι με δάκρυα στα μάτια και πόνο ψυχής μού εξιστορούσαν τις διώξεις που υπέστησαν, την αφόρητη πνευματική τρομοκρατία που γνώρισαν προκειμένου να απαρνηθούν τις ρίζες, την ταυτότητα, την πίστη τους και να γίνουν δηλωσίες· να αποδεχθούν δηλαδή ότι δεν υπήρξαν ποτέ Έλληνες αλλά Μακεδόνες.
Συγκέντρωσα υλικό που κατέγραφε τη συστηματική προσπάθεια αλλοίωσης των φυλετικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών των Ελλήνων μειονοτικών... Πίσω από κάθε μικρή ή μεγάλη ιστορία κρύβονταν απίστευτες προσωπικές περιπέτειες και ανείπωτες δοκιμασίες, που γράφτηκαν με πολύ πόνο, αίμα και δάκρυ.
Οικογένειες που ξεκληρίστηκαν, άνδρες που βιαίως εκτοπίστηκαν, ονόματα που εκσλαβίστηκαν, ακόμη και κοιμητήρια ολόκληρα που ισοπεδώθηκαν... Και όλα τούτα, σε μια προσπάθεια να εμπεδωθεί παντί τρόπω η θέση ότι οι Μακεδόνες είναι Σλάβοι και όχι Έλληνες! Η Ελλάς οφείλει να ενδιαφερθεί για τους ομοεθνείς μας στο γειτονικό κράτος».

ΑΠΟ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΤΑ ΚΑΙΡΟΥΣ ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
Τελευταία γραμμή άμυνας

Κατά την απογραφή του 1941, η οποία έγινε με ευθύνη των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής, και άρα είναι πλέον αντικειμενική, επί συνόλου 800.000 πληθυσμού κατεγράφησαν 100.000 Έλληνες το γένος, Χριστιανοί Ορθόδοξοι στο θρήσκευμα, δηλαδή το 12% του πληθυσμού. Στην απογραφή του 1951 καταγράφονται 158.000 Έλληνες.
Εξ αυτών 25.000 είναι Έλληνες γηγενείς κάτοικοι Μοναστηρίου, 100.000 βλαχόφωνοι Έλληνες (Γκρεκ), 3.000 Έλληνες Σαρακατσαναίοι και 32.000 Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες του εμφυλίου. Ήτοι το 18% του εξ 900.000 (τότε) πληθυσμού.
Τα απογραφικά στοιχεία του 1961 και 1971 είναι απολύτως ασαφή από την προσπάθεια των Σκοπιανών να μειώσουν τη δύναμη των Ελλήνων.
Το 1991 γίνεται η πρώτη απογραφή του πληθυσμού μετά την ανεξαρτητοποίηση από την Γιουγκοσλαβία. Ωστόσο, αυτά δεν ανακοινώνονται επίσημα! Σε μερίδα του Τύπου των Σκοπίων βλέπουν το φως πληροφορίες ότι ποσοστό μεταξύ 12 και 18% δήλωσε ότι έχει ελληνική εθνική συνείδηση, δηλαδή περίπου 250.000 επί συνόλου 2.200.00 κατοίκων.
Σε έκθεση του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών για τα δικαιώματα των μειονοτήτων που δημοσιεύτηκε στις 31 Ιανουαρίου 1995, γίνεται λόγος για «καταπιεζόμενη ελληνική μειονότητα», όπως αναφέρει σε μελέτη του ο πανεπιστημιακός Βλάσης Αγτζίδης.
Ο πολιτικός επιστήμονας και συγγραφέας Κωσταντίνος Χολέβας αφού αναφέρει την εκτίμηση του σερβικού περιοδικού «Zabavnik» (Δεκέμβριος ’88) της εφημερίδας Politika ότι στην περιοχή των Σκοπίων υπήρχαν 150.000 «Βλαχόφωνοι ή Τσίντσαροι», υποστηρίζει: «Ως προς τους Ελληνοβλάχους, η απογραφή του 1948 τους υπολόγιζε σε 148.000. Στη στατιστική υπηρεσία των Σκοπίων φαίνεται ότι το 1953 αναγνώριζαν 80-100.000 Βλάχους, όπως τους έλεγαν, προσπαθώντας  πονηρά να αποκόψουν  τους Βλαχόφωνους Έλληνες από την ελληνική τους ρίζα και να τους μετατρέψουν σε ξεχωριστή μειονότητα. Οι Βλάχοι όμως, και στην Αλβανία και στα Σκόπια, δε δέχτηκαν ποτέ την Αλβανοποίηση ή Σκοπιανοποίηση, αλλά επειδή φοβούνταν να πουν ‘Έλληνας’, κράτησαν τον όρο ‘Βλάχος’ ως την τελευταία γραμμή άμυνας τους ελληνισμού».
«Με μια έννοια, μόνο με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας κατά την εποχή της δημοκρατικής ευφορίας και πριν επικρατήσουν οι ακραίοι εθνικιστές, που ανήγαγαν το μακεδονισμό σε κυρίαρχη και αποκλειστική ιδεολογία του νέου κράτους, μπορεί να θεωρηθεί ότι υπήρξε ελεύθερη διατύπωση του εθνικού συναισθήματος. Και αυτό συνέβη μόνο στην απογραφή του 1991, στην οποία βασίστηκε ο Γκλιγκόροφ για να δημοσιοποιήσει την προσωπική του εκτίμηση», τονίζει στο ίδιο κείμενο του ο Αγτζίδης.
 
Από το φύλλο της THESSNEWS #91 (03/02/2018-04/02/2018)

                           thessnews.gr