Οι αντοχές της Ιταλίας εξαντλήθηκαν

Η φωτογραφία της συνάντησης που είχαν οι Barack Obama, David Cameron, Francois Hollande και Matteo Renzi στο κάστρο Herrenhausen του Αννοβέρου, φιλοξενούμενοι της Angela Merkel, μοιάζει να έρχεται από μια παλιά εποχή.




 Και όμως έχει ηλικία μόλις έξι μηνών.

Στο μεσοδιάστημα, o David Cameron και πλέον και ο Matteo Renzi έχασαν απροσδόκητα την πρωθυπουργία, λόγω της έκβασης των δημοψηφισμάτων για το Brexit και την αναθεώρηση του ιταλικού συντάγματος αντιστοίχως, ο Francois Hollande πήρε την πρωτοφανή και ταπεινωτική απόφαση να μην δοκιμάσει την επανεκλογή του στις επόμενες γαλλικές προεδρικές εκλογές, ενώ ο Barack Obama αποδοκιμάσθηκε πολλαπλά. 

 Όχι μόνο γιατί απέτυχε η "αυτονόητη” διάδοχός του, Hillary Clinton, αλλά και γιατί ο ίδιος είχε εμπλακεί προσωπικά στο βρετανικό και ιταλικό δημοψήφισμα –μάλιστα ο Matteo Renzi ήταν ο τελευταίος ηγέτης τον οποίο δέχθηκε επισήμως στον Λευκό Οίκο εν μέσω πληθωρικών εγκωμίων. 

Η οικοδέσποινα της συνάντησης του Herrenhausen μοιάζει η μόνη ακλόνητη. Άλλωστε η Angela Merkel όχι μόνο ξεκαθάρισε ότι θα είναι υποψήφια για τέταρτη κατά σειρά θητεία στην καγκελαρία το επόμενο φθινόπωρο, αλλά και δέχθηκε από τον Obama κατά την αποχαιρετιστήρια ευρωπαϊκή περιοδεία του του τη "σκυτάλη”, ούτως ειπείν, της ηγεσίας της "φιλελεύθερης διεθνούς τάξης πραγμάτων”.

Πρόκειται όμως για μία τάξη πραγμάτων σε κρίση και υποχώρηση – ενώ η απόλυτη κυριαρχία της ίδιας της Merkel στα γερμανικά πράγματα δεν αποτελεί παρά την επιφανειακή εικόνα μιας βαθύτερης πολιτικής στασιμότητας, έλλειψης οράματος και κρίσης όλων των πολιτικών δυνάμεων (πλην της νεοσύστατης, ξενοφοβικής AfD).

Το ιταλικό δημοψήφισμα μόλις έκανε τη θέση όλων των Ευρωπαίων ιθυνόντων, από τη Merkel μέχρι τον κεντρικό τραπεζίτη Mario Draghi, αισθητά δυσκολότερη. Και αυτό, διότι η απόρριψη των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων του Matteo Renzi από το 59% των Ιταλών, σε ένα δημοψήφισμα με υψηλή συμμετοχή, καθιστά αναπόφευκτη τη διενέργεια βουλευτικών εκλογών σε κάποιον χρόνο εντός του 2017 ο οποίος δεν μπορεί να προβλεφθεί – σαν να μην έφθαναν οι ολλανδικές τον Μάρτιο, οι γαλλικές τον Απρίλιο-Μάιο-Ιούνιο και οι γερμανικές τον Σεπτέμβριο. 

Προς το παρόν, στη Ρώμη, όπου την κύρια ευθύνη των χειρισμών έχει πλέον ο πρόεδρος Sergio Mattarella, καταβάλλονται προσπάθειες ”αποδραματοποίησης” της κατάστασης, με στόχο το σχηματισμό νέας κυβέρνησης, η οποία και θα αλλάξει τον εκλογικό νόμο. Θα πρόκειται βέβαια για μία κυβέρνηση με κορμό το Δημοκρατικό Κόμμα, που ήδη διαθέτει την πλειοψηφία, και στην οποία ο Matteo Renzi, ως ο εκφραστής της πλειοψηφούσας μολονότι αποδοκιμασθείσας εσωκομματικής τάσης, θα πρέπει με κάποιον τρόπο να συμβάλλει. 

Προφανώς σε αυτό το σενάριο αναφέρθηκε ο Wolfgang Schaeuble όταν σε έναν "πρόωρο αποχαιρετισμό” την περασμένη εβδομάδα εξέφρασε την ελπίδα να παραμείνει ο Renzi στην εμπροσθοφυλακή της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας, έστω και από άλλο μετερίζι αντί της πρωθυπουργίας.

Φαντάζεται όμως κανείς ότι αυτή θα είναι μια κυβέρνηση μακράς πνοής, ικανή να διανύσει όλο το 2017; Στο Κίνημα Πέντε Αστέρων, πάντως, δηλώνουν ότι ετοιμάζουν ήδη κυβερνητικό σχήμα, αν και ο νέος, περισσότερο αναλογικός, εκλογικός νόμος μάλλον θα τους κόψει τα φτερά.

Πέραν αυτών, το δεύτερο συμπέρασμα από το ιταλικό δημοψήφισμα είναι ότι οι φιλοευρωπαϊκές-φιλομεταρρυθμιστικές διαθέσεις του πληθυσμού έχουν εξαντληθεί. Ο φόβος του άλματος στο (πολιτικό) άγνωστο δεν λειτουργεί – όταν η διαιώνιση του παρόντος φαντάζει αφόρητα μίζερη.

Η συνταγματική αναθεώρηση θεωρήθηκε από μεγάλο μέρος των Ιταλών πολιτών όχι ως αναγκαία μεταρρύθμιση ενός πεπαλαιωμένου θεσμικού πλαισίου, αλλά ως τελευταία απόπειρα των επαγγελματιών του κατεστημένου της Ρώμης να θωρακίσουν την εξουσία τους έναντι του λαϊκού παράγοντα. 

Μία εξουσία, μάλιστα, η οποία η οποία απέναντι στη μακρά οικονομική καχεξία της χώρας, δεν έχει παρά μια αντιμετώπιση πρωτίστως επικοινωνιακή α λα Renzi.

Σύμφωνα δε με το έγκυρο Ινστιτούτο Pew, ο ιταλικός λαός επικρίνει τους χειρισμούς της Ε.Ε. σε ποσοστό 77% ως προς την οικονομία και 68% ως προς την προσφυγική κρίση. Η συνολική δημοτικότητα της Ε.Ε. έχει υποστεί ραγδαία υποχώρηση μολονότι στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν οι Ιταλοί εμφανίζονταν "πρωταθλητές” του φεντεραλισμού, προσβλέποντας στην πολιτική ένωση της Ευρώπης για την απαλλαγή από τις χρόνιες παθογένειες του ιταλικού κράτους.

Με αιχμή τον Νότο, ο οποίος υφίσταται έναν οικονομικό "αργό θάνατο” (στην Καλαβρία η ανεργία των νέων φθάνει το 65%), η Ιταλία δεν αντικρίζει πλέον καμία προοπτική ακολουθώντας τη "συναίνεση των Βρυξελλών”. Οι συνέπειες αυτού του ρήγματος δεν μπορούν να προβλεφθούν, αλλά θα είναι οπωσδήποτε συγκλονιστικές.

capital.gr