Η Ρωσία εκσυγχρονίζει τις ένοπλες δυνάμεις της και προωθεί μία επιθετική εξωτερική πολιτική, καταστρέφοντας πολύτιμες αρχές της ευρωπαϊκής τάξης ασφάλειας στη διάρκεια της διαδικασίας. Στο νότο, οι ενέργειες του Ισλαμικού Κράτους, επίσης γνωστού ως ISIL ή ISIS, έχουν στείλει αστάθεια, μετανάστες και τρομοκράτες στην άλλη πλευρά της Μεσογείου.
Το Brexit θα στερήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση ένα από τα πιο ικανά σε στρατιωτικό επίπεδο μέλη της, και θα μειώσει το εύρος που έχουν διαθέσιμο οι ηγέτες για άλλα στρατηγικά ζητήματα. Η σύμμαχος του ΝΑΤΟ, Τουρκία, παραπαίει, μετά από ένα αποτυχημένο πραξικόπημα και την καταστολή έναντι φερόμενων συνωμοτών που πλήττει την κοινωνία και το κράτος.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ο νέος πρόεδρος trump αφήνει να εννοηθεί πως θα μπορούσε να ερμηνεύσει το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ για την συλλογική αμυντική εγγύηση ως μια σύγχρονη ομπρέλα προστασίας, στην οποία οι εταίροι που πληρώνουν απολαμβάνουν μια ομπρέλα ασφαλείας ενώ οι άλλοι όχι.
Δεχόμενοι πίεση από το εξωτερικό και
υπονόμευση από το εσωτερικό, οι ηγέτες της ΕΕ έχουν στραφεί στην άμυνα
για να αποδείξουν ότι η ευρωπαϊκή συνεργασία μπορεί ακόμη να δώσει αξία
και να φέρει αποτελέσματα στους Ευρωπαίους. Στο τέλος του Ιουνίου η
Federica Mogherini, η ύπατη εκπρόσωπος εξωτερικής πολιτικής και
πολιτικής ασφάλειας της ΕΕ, παρουσίασε μια παγκόσμια στρατηγική που
στόχο έχει να αποσαφηνίσει τις προτεραιότητες για την ευρωπαϊκή δράση.
Τον Ιούλιο, μια νέα συμφωνία μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ υποδήλωνε πως οι
δύο οργανισμοί θα εργαστούν από κοινού, ακόμη πιο στενά. Τα στελέχη και
των δύο έχουν δουλέψει πάνω σε ένα σχέδιο που αποτελείται από 42
δράσεις σε όλους τους τομείς πολιτικής των υβριδικών απειλών, της
θαλάσσιας ασφάλειας, της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, των αμυντικών
ικανοτήτων, των θεμάτων της αμυντικής βιομηχανίας, του καλύτερου
συντονισμού σε ασκήσεις και στην οικοδόμηση των ικανοτήτων άμυνας και
ασφάλειας. Επίσης, η Κομισιόν παρουσίασε ένα ευρωπαϊκό σχέδιο αμυντικής
δράσης στις 30 Νοεμβρίου, συμπεριλαμβάνοντας και προτάσεις για ένα
ευρωπαϊκό ταμείο άμυνας, μέτρα για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής
εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς και μια ανανεωμένη δέσμευση για μια ενιαία
ευρωπαϊκή αγορά αμυντικού εξοπλισμού. Στις 15 Δεκεμβρίου οι επικεφαλής
κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ ενέκριναν το σχέδιο δράσης για την
ασφάλεια και την άμυνα, που εκπονήθηκε από την Mogherini για να
προωθήσει τους στόχους της για την παγκόσμια στρατηγική,
Στη συνέχεια, λίγο πριν από τα
Χριστούγεννα, εξαπλώθηκε μια αίσθηση επιτυχίας στα γραφεία των Βρυξελλών
και στις πρωτεύουσες των κρατών-μελών. Το πρόβλημα ασφάλειας της ΕΕ
είχε είχε διασταυρωθεί. Η συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤο θα απογειωνόταν τελικά. Η
Κομισιόν θα καθιστούσε περισσότερα χρήματα της ΕΕ διαθέσιμα για
αμυντικούς σκοπούς για πρώτη φορά. Οι φιλοδοξίες είχαν διευκρινιστεί,
και τα κράτη-μέλη θα συνεργαζόταν περισσότερο στην επιδίωξη της
δημιουργίας αμυντικών ικανοτήτων και προβλέψεων. Σε σχέση με μόλις πριν
από 18 μήνες, όταν η αμυντική ατζέντα της ΕΕ είχε βαλτώσει εντελώς
-μάρτυρας οι επουσιώδεις αποφάσεις για την άμυνα εκείνη την περίοδο- η
πρόοδος ήταν τεράστια. Περισσότερη συνεργασία θα έφερνε περισσότερη
ασφάλεια. Τα μόνα που έμειναν να γίνουν ήταν να επικοινωνηθεί αυτό στους
πολίτες και να προχωρήσουμε με την ιδέα της προστασίας της Ευρώπης.
Αλλά δεν μπορεί να αποτελεί σημείο
αναφοράς το να κάνει περισσότερα σε σχέση με πριν απο 18 μήνες. Το
πραγματικό ερώτημα είναι εάν οι αποφάσεις της Ευρώπης παρέχουν
μεγαλύτερη ικανότητα διεθνούς ασφάλειας: είναι η ήπειρος καλύτερα
εξοπλισμένη για να αντιμετωπίσει τους κινδύνους και τις απειλές ή όχι;
Σε σχέση με αυτό το κριτήριο, η
πραγματική δέσμευση είναι στην πραγματικότητα περιορισμένη. Το σχέδιο
εφαρμογής της Mogherini, το οποίο σκιαγραφεί 13 ξεχωριστές δράσεις, ζητά
από τα κράτη-μέλη της ΕΕ να "συμφωνήσουν στην αναθεώρηση των
στρατιωτικών απαιτήσεων που προκύπτουν από την Παγκόσμια Στρατηγική της
ΕΕ και το Επίπεδο Φιλοδοξίας, στα πρότυπα των διαδικασιών που έχουν
συμφωνηθεί υπό τον έλεγχο της Πολιτικής Επιτροπής και Ασφάλειας, καθώς
και της Στρατιωτικής Επιτροπής της ΕΕ, ως συμβολή στο σχέδιο ανάπτυξης
ικανοτήτων”. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει
στο ότι μια αναθεώρηση των στόχων των στρατιωτικών ικανοτήτων είναι
απαραίτητη, ούτε ότι θα πρέπει να καθοδηγείται από την παγκόσμια
στρατηγική της ΕΕ.
Ένα άλλο σημείο δράσης καλεί τα
κράτη-μέλη της ΕΕ να "συμφωνήσουν να διερευνήσουν τη δυναμική μιας
ενιαίας και χωρίς αποκλεισμούς Μόνιμα Δομημένης Συνεργασίας στην Άμυνα
(PESCO) βασισμένη στην προθυμία των κρατών-μελών να ενισχύσουν την CSDP
αναλαμβάνοντας δεσμεύσεις. Εάν ζητηθεί, η HRVP μπορεί να παρέχει
στοιχεία και επιλογές”. Η PESCO είναι μέρος της Συνθήκης της Λισσαβόνας
το 2009, αλλά δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. Τώρα, τα κράτη-μέλη και τα σώματα
της ΕΕ προτείνουν να εξεταστεί η ενεργοποίησή της -αλλά μόνο εάν μπορεί
να είναι χωρίς αποκλεισμούς, που σημαίνει να συμμετέχουν όσο το δυνατό
περισσότερα κράτη-μέλη. Αυτό καθιστά δύσκολο για την PESCO να είναι
αποτελεσματική όσον αφορά το να δημιουργεί ικανότητες. Το σχέδιο
εφαρμογής προωθεί κάποιες καλές ιδέες, για παράδειγμα σε σχέση με την
εξαγωγή παρά με την ανάπτυξη των ικανοτήτων εισαγωγής. Ωστόσο, χωρίς το
κατάλληλο προμοτάρισμα από τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα παραμείνει ένα
περιθωριακό έγγραφο.
Το ευρωπαϊκό σχέδιο αμυντικής δράσης
είναι, παρομοίως, μια ανάμεικτη υπόθεση. Τα περισσότερα από αυτά που
προτείνει δεν είναι απολύτως καινούρια. Για παράδειγμα, ο παράγοντας
έρευνας του αμυντικού ταμείου, ουσιαστικά επαναλαμβάνει σχέδια για μια
προπαρασκευαστική δράση στην αμυντική έρευνα η οποία μπορεί με τον καιρό
να οδηγήσει σε ένα χρηματοδοτούμενο από την Κομισιόν ερευνητικό
πρόγραμμα για την άμυνα. Παλιά ιδέα ή όχι, εάν πετύχει, αυτή η
πρωτοβουλία θα μπορούσε να ξεκλειδώσει δισεκατομμύρια ευρώ στην
χρηματοδότηση έρευνας και ανάπτυξης για την ασφάλεια και την άμυνα στη
δεκαετία του 1920. Το στοιχείο ικανοτήτων στο αμυντικό ταμείο δεν είναι
τίποτα περισσότερο από μια πρόσκληση της Κομισιόν στα κράτη-μέλη της ΕΕ
να διαθέσουν κεφάλαια για ομαδοποιημένα projects (η Κομισιόν προτείνει 5
δισ. ευρώ, ή περίπου 5,2 δισ. δολάρια ετησίως). Οι μικρές και μεσαίες
επιχειρήσεις θα ελπίζουν ότι η εστίαση της Κομισιόν στην εφοδιαστική
αλυσίδα τις δίνει πρόσβαση στα κεφάλαια της ΕΕ μέσω των δανείων της
Ευρωπαϊκής Επενδυτικής Τράπεζας ή πρόσβαση στο πρόγραμμα Ευρωπαϊκών
Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων. Η Κομισιόν εκτιμά πως το 50% των
αμυντικών δαπανών των κρατών-μελών είναι ανεπαρκές εξαιτίας της κακής
συνεργασίας. Η εστίασή τους στα ζητήματα της αμυντικής βιομηχανίας είναι
ακατανόητη. Έχει πολύ μικρότερη τεχνογνωσία, και καμία εξουσία, να
αναπτύξει στόχους ικανότητας από μόνη της.
Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ έχουν προσπαθήσει να
αναπτύξουν μια στρατηγική συνεργασία από το 2002. Όταν η Κύπρος
εντάχθηκε στην ΕΕ το 2004, αυτή η συνεργασία ουσιαστικά έγινε πιο
δυσχερής από το ανεπίλυτο ζήτημα της Κύπρου, και έχει ατροφήσει έκτοτε.
Αλλά με το τοπίο της εξωτερικής ασφάλειας να επιδεινώνεται και τις
απειλές να πολλαπλασιάζονται, η άποψη πως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ θα πρέπει να
συμπληρώνουν η μία την άλλη έχει κερδίσει έδαφος, και οι ηγέτες και
στους δύο οργανισμούς τώρα φαίνονται αποφασισμένοι να κάνουν αυτή την
ιδέα μια πραγματικότητα. Αν μη τι άλλο, επειδή οι κυβερνήσεις δεν
μπορούν να αντέξουν οικονομικά να παρέχουν δύο σύνολα μέσων -όπως
φαίνεται, οι Ευρωπαίοι έχουν ένα ενιαίο σύνολο δυνάμεων που μπορούν να
χρησιμοποιηθούν στο ΝΑΤΟ, στην ΕΕ ή αλλού.
Τα στοιχεία των περισσότερων από 30
αποστολών της ΕΕ και των επιχειρήσεων από το 2003, αποδεικνύει ότι τα
κράτη-μέλη της ΕΕ δεν αναλαμβάνουν αποστολές μαχητικές ή μεγάλης έντασης
μέσω ως πλαισίου της ΕΕ, αν και έχουν την ικανότητα να τις
πραγματοποιήσουν. ΘΑ μπορούσε να υπάρξει ένα ενιαίο σύνολο δυνάμεων αλλά
προφανώς κανένα ενιαίο σύνολο ευθυνών όταν πρόκειται για το ΝΑΤΟ και
την ΕΕ.
Επί του παρόντος, η ΕΕ διευρύνει το
σύνολο των αυτόνομων αρμοδιοτήτων για να συμπεριλάβει την προστασία της
ΕΕ και των πολιτών της (χωρίς να προσδιορίζει τι θα μπορούσε να σημαίνει
αυτό). Πολύ μελάνι έχει χυθεί προσπαθώντας να καθοριστεί εάν θα πρέπει ή
όχι να υπάρχει έδρα της ΕΕ, στρατηγική αυτονομία της ΕΕ ή ακόμη ένας
ευρωπαϊκός στρατός. Ίσως αυτή η ενέργεια θα μπορούσε να διοχετευθεί πιο
εποικοδομητικά με τον προσδιορισμό ενός κατάλληλου καταμερισμού της
εργασίας, με βάση το που μπορούν να προσθέσουν αξία το ΝΑΤΟ και η ΕΕ.
Εάν τα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν είναι πρόθυμα να καταστήσουν διαθέσιμες
στην ΕΕ τις υπάρχουσες ικανότητες για συγκεκριμένες αποστολές, αλλά
είναι διατεθειμένα να τις διαθέσουν στο ΝΑΤΟ, τότε ίσως βρίσκεται εδώ η
απάντηση. Οι συμμετέχοντες στις πρόσφατες συζητήσεις για την άμυνα έχουν
αστειευτεί πως εάν ένα πρόβλημα μπορεί να βομβαρδιστεί, είναι δουλειά
του ΝΑΤΟ και εάν μπορεί να διορθωθεί, είναι δουλειά της ΕΕ. Η
πραγματικότητα ασφαλώς, δεν είναι τόσο απλή -μια ματιά στις πρώτες αρχές
θα μπορούσε παρόλα αυτά να είναι χρήσιμη.
Όλη η λήψη στρατηγικής στην οποία έχει
εμπλακεί η ΕΕ τους τελευταίους 18 μήνες, θα πρέπει να κριθεί υπό το
πρίσμα ενός απλού stress test για την ευρωπαϊκή άμυνα: ποιες απειλές θα
συντρίψουν την ικανότητα των θεσμών της ΕΕ και των κρατών-μελών της ΕΕ;
ΤΑ πρόσφατα σχέδια, οι στρατηγικές και τα στοιχεία δράσης θα αποδείξουν
την αξία τους μόνο εάν μειώσουν το μέγεθος αυτής της λίστας.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ:
https://www.iiss.org/en/militarybalanceblog/blogsections/2016-629e/december-e473/european-defence-and-the-emperors-new-uniform-0f7b
capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου