Mνημόνιο... χρέους το 2018!

Τι προβλέπει η ιδρυτική συμφωνία του ESM για πιστωτική γραμμή και ενισχυμένη επιτήρηση

Κάνουν λάθος όσοι έσπευσαν την προηγούμενη εβδομάδα να μιλήσουν για «τέταρτο μνημόνιο» λόγω της ψήφισης των νέων μέτρων που θα ισχύσουν την περίοδο μετά το 2018. Τέταρτο μνημόνιο δεν υπάρχει. Όχι ακόμη... Θα υπάρξει όμως και θα είναι το... μακρύτερο σε διάρκεια. 

 

Το περιεχόμενό του θα αρχίσει να συζητείται από το καλοκαίρι του 2018, ενώ το τελικό κείμενο, στο οποίο θα καταλήξουν όλες οι πλευρές, θα κάνει τον γύρο των ευρωπαϊκών Κοινοβουλίων – μεταξύ των οποίων και του γερμανικού – με κάθε... επισημότητα. 

 

Μπορεί το πρωτοσέλιδο να μην αναφέρει τη λέξη «μνημόνιο». Μπορεί να επιλεγεί ένας όρος λιγότερο ευαίσθητος πολιτικά, όπως για παράδειγμα «Σύμβαση χρηματοδοτικής διευκόλυνσης» ή «Σύμβαση για προληπτική γραμμή οικονομικής στήριξης». Σε κάθε περίπτωση το τελικό κείμενο θα περιλαμβάνει όλα τα βασικά συστατικά στοιχεία ενός μνημονίου. 



• Θα έχει μέτρα – αυτά που ήδη ψηφίστηκαν και ενδεχομένως κάποια παραπάνω.
• Θα έχει δημοσιονομικούς στόχους – οι οποίοι κλείδωσαν στο Eurogroup της 22ας Μαΐου στο 3,5% του ΑΕΠ μέχρι και το 2022.
• Θα έχει και «ανταποδοτικές παροχές» για την Ελλάδα. 

Ποιες θα είναι αυτές; Εύκολα μπορεί να μαντέψει κάποιος από τώρα: τα μέτρα διευθέτησης του ελληνικού χρέους. Αυτήν τη φορά η ρύθμιση δεν θα έχει τον χαρακτήρα του κουρέματος που έγινε το 2012. Θα πάρει τη μορφή του «δούναι και λαβείν»: η Ελλάδα θα προωθεί διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, θα υλοποιεί δημοσιονομικούς στόχους και ως «αντάλλαγμα» θα έχει το κεφάλι της ήσυχο ότι το χρέος θα εξυπηρετείται χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος των κερδοσκοπικών επιθέσεων από τις αγορές. 

 

Ουσιαστικά, δηλαδή, λόγω των υψηλών δημοσιονομικών στόχων, ο ελληνικός λαός με τους φόρους του θα είναι αυτός που θα εκπληρώνει τις δανειακές υποχρεώσεις της χώρας και οι δανειστές θα είναι αυτοί που θα λειτουργούν ως «ασπίδα».

 

Δίλημμα και... φάρσα

Και μόνο από το «περιεχόμενο» του επόμενου μνημονίου μπορεί να αντιληφθεί κανείς ότι οι διαπραγματεύσεις του 2018 θα είναι εξαιρετικά δύσκολες και θα μπορούν να συγκριθούν μόνο με αυτές του καλοκαιριού του 2015. Ο λόγος; Από το περιεχόμενο της συμφωνίας θα εξαρτηθεί το ποιος θα σηκώσει το κύριο οικονομικό βάρος για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους. Θα πληρώσουν οι Έλληνες φορολογούμενοι (πάλι) ή θα κληθούν να συνδράμουν και οι φορολογούμενοι των υπόλοιπων χωρών-μελών της ευρωζώνης, με πρώτους και καλύτερους τους Γερμανούς; 

 

Όταν μιλάμε για μεσοπρόθεσμα μέτρα διευθέτησης του χρέους, περί αυτού πρόκειται. Προκύπτει ένα οικονομικό κόστος και κάποιος θα πρέπει να το επωμιστεί ή με κάποιον τρόπο θα πρέπει να επιμεριστεί. Είναι τόσο κρίσιμο το ζήτημα, ώστε πολλοί πιστεύουν ότι θα δώσει μια πρώτης τάξεως αφορμή στην ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει την ανανέωση της λαϊκής εντολής.

 

Το δίλημμα που θα μπορούσε να τεθεί κάποια στιγμή μέσα στο 2018 μπορεί να το φανταστεί κάποιος από τώρα:



   «Ποιος θέλετε να εκπροσωπήσει τη χώρα στην κρίσιμη διαπραγμάτευση για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους από την οποία εξαρτάται το μέλλον του ελληνικού λαού για δεκαετίες;».

 «Ποιος θέλετε να παζαρέψει με τους δανειστές την ενεργοποίηση των θετικών μέτρων που θα ανακουφίσουν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών;».

 

Ουσιαστικά η ιστορία θα επαναληφθεί ως... φάρσα. Το 2018 σε έναν βαθμό θα γυρίσουμε πίσω στο 2014 και θα συζητήσουμε με τους δανειστές τους όρους με τους οποίους θα γίνει η επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές. Το αν μέχρι τότε θα έχουν γίνει και κάποιες δοκιμαστικές έξοδοι, το αν θα αντληθούν 4-5 (ή και περισσότερα) δισ. ευρώ ελάχιστη σημασία έχει. 

 

Οι δανειστές, έχοντας διοχετεύσει μέχρι τότε πάνω από 230 δισ. ευρώ στην Ελλάδα (δηλαδή πάνω από το 70% του συνολικού χρέους), θα έχουν κάθε λόγο να διασφαλίσουν ότι η Ελλάδα δεν θα υποστεί μια ακόμη κερδοσκοπική επίθεση που θα ανεβάσει τα επιτόκια δανεισμού σε δυσθεώρητα επίπεδα, τα οποία θα τη φέρουν ξανά αντιμέτωπη με την αδυναμία δανεισμού, όπως συνέβη και στις αρχές του 2010. 

 

Θα είναι η λύση μιας «πιστωτικής γραμμής» ή μιας «προληπτικής πίστωσης» όπως αυτή που συζητούνταν το 2014; Ενδεχομένως. Σε κάθε περίπτωση, όποια και αν θα είναι η λύση που θα υιοθετηθεί το μόνο βέβαιο είναι ότι θα υπάρχει και ένα «κείμενο» μνημονιακού τύπου. Το προβλέπει άλλωστε και η ιδρυτική συμφωνία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM):

 

 Άρθρο 4 - Ενεργοποίηση της πιστωτικής γραμμής: «Η ενεργοποίηση της πιστωτικής γραμμής γίνεται με πρωτοβουλία του μέλους του ESM - δικαιούχου. Το μέλος έχει τη δυνατότητα (ευελιξία) να ζητήσει άντληση χρηματοδότησης οποιαδήποτε χρονική στιγμή της περιόδου κατά την οποία είναι διαθέσιμη η πιστωτική γραμμή, με βάση τους συμφωνηθέντες όρους. (Το μέλος) ενημερώνει τον ESM τουλάχιστον μια εβδομάδα νωρίτερα από την εκδήλωση της πρόθεσής του να αντλήσει πόρους, ανάλογα και με το μέγεθος του ποσού που σκοπεύει να ζητήσει».

 

 Άρθρο 5 - Ενισχυμένη Επιτήρηση: «Όταν χορηγείται προληπτική πίστωση (PCCL: Precautionary Conditioned Credit Line) ή αντλείται ενισχυμένη πίστωση (ECCL: Enhanced Conditions Credit Line), το μέλος του ESM υπόκειται σε ενισχυμένη επιτήρηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την περίοδο διαθεσιμότητας της γραμμής πίστωσης. Ένα μέλος του ESM υπό ενισχυμένη επιτήρηση, υπό την καθοδήγηση και τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία ενεργεί ευρισκόμενη σε επαφή με την ΕΚΤ, την Ευρωπαϊκή Εποπτική Αρχή (ESA) και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (EBSR), όπου ενδείκνυται και με το ΔΝΤ, υιοθετεί μέτρα που στοχεύουν στην αντιμετώπιση των πηγών ή πιθανών πηγών δυσκολιών».

 

Θετικό και αρνητικό σενάριο

 

Μπορεί λοιπόν το νέο «μνημόνιο» να μην έχει τριμηνιαίες αξιολογήσεις και ατελείωτα ξενύχτια στο Χίλτον, όπως συνέβη με το τρίτο, αλλά θα έχει στενό κορσέ για την Ελλάδα. Και μάλιστα αυτός ο κορσές θα παραμείνει για χρόνια. Τους λόγους για τους οποίους το νέο δεσμευτικό για την Ελλάδα κείμενο θα είναι και το σκληρότερο και το... μακροβιότερο μπορούμε ήδη να τους κατανοήσουμε:

 

1 Από τώρα έχει αρχίσει η διαπραγμάτευση για τα πρωτογενή πλεονάσματα που θα πρέπει να παράγει η Ελλάδα μετά το 2018. Το πρωτογενές πλεόνασμα θα πρέπει να παραμείνει στο επίπεδο του 3,5% μέχρι τουλάχιστον το 2022, όπως ανακοινώθηκε επίσημα από τον Γερούν Ντάισελμπλουμ τη Δευτέρα. 

 

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μετά το 2022 η χώρα θα έχει τη δυνατότητα να ασκήσει ελεύθερα τη δημοσιονομική της πολιτική. Οι δημοσιονομικοί στόχοι, ακόμη και αν πέσουν κάτω από το 3,5% του ΑΕΠ, θα ισχύσουν για πολλά χρόνια, πέραν της δεκαετίας. Το είπε και ο Μοσκοβισί. 

 

Μετά το 2022 η Ελλάδα θα πρέπει να εκπληρώνει τους όρους του Συμφώνου Σταθερότητας, που σημαίνει ότι θα πρέπει να μπει σε μια μακρά περίοδο λιτότητας για να ρίξει το χρέος της ως ποσοστό του ΑΕΠ κοντά στο 60%, που είναι ο στόχος για όλες τις χώρες της ευρωζώνης. Με μια διαφορά: η διαδρομή της Ελλάδας ξεκινάει από το 175% του ΑΕΠ και τουλάχιστον μέχρι στιγμής είναι εξαιρετικά αμφίβολη η επίπτωση των μεσοπρόθεσμων μέτρων διευθέτησης του χρέους που συζητούν Ευρωπαίοι και ΔΝΤ.

 

2 Σκληρή θα είναι και η συζήτηση για τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν την πρώτη περίοδο μετά το 2018 και ειδικά μέχρι το 2020-2021. Το θέμα δεν θεωρείται λήξαν επειδή η ελληνική Βουλή ψήφισε τα μέτρα των 4,9 δισ. ευρώ για την περίοδο 2019-2021 (ή 5,4 δισ. ευρώ αν συμπεριληφθεί και ο λογαριασμός του 2018). 

 

Εκκρεμεί η συζήτηση για το αν μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι των πλεονασμάτων με τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί. 

 

 Υπάρχει το αρνητικό σενάριο, που προβλέπει ότι δεν θα υπάρξει κανένα θετικό μέτρο και θα έρθει νωρίτερα η μείωση του αφορολόγητου (δηλαδή από 1.1.2019).

 Υπάρχει και το θετικό σενάριο, που προβλέπει την ενεργοποίηση των θετικών μέτρων που έχουν ήδη ψηφιστεί αλλά και ακόμη περισσότερων σε περίπτωση που το πρωτογενές πλεόνασμα εκτοξευτεί στα επίπεδα που αναφέρει το μεσοπρόθεσμο (σ.σ.: έως και... 5,5% του ΑΕΠ).

 

Η σύγκρουση για το χρέος

Είναι προφανές ότι η διαπραγμάτευση δεν θα είναι εύκολη. Το κουαρτέτο θα παζαρεύει με την ελληνική διαπραγματευτική ομάδα στη βάση προβλέψεων. Το φθινόπωρο που θα κορυφώνονται οι διαπραγματεύσεις, το μόνο που θα είναι γνωστό θα είναι οι οικονομικές επιδόσεις των φορέων της γενικής κυβέρνησης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018. 

 

Ούτε επικυρωμένα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ θα υπάρχουν ούτε βάσιμες εκτιμήσεις για την πορεία των εσόδων ολόκληρης της χρονιάς. Οι Έλληνες φορολογούμενοι πληρώνουν τον κύριο όγκο των φορολογικών τους υποχρεώσεων το δεύτερο εξάμηνο. Από τον βαθμό ανταπόκρισης, από τους συντελεστές εισπραξιμότητας, εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό η τελική εικόνα εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού.

 

3 Το τρίτο και σημαντικότερο κεφάλαιο θα είναι φυσικά το περιεχόμενο των μέτρων για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους. Μετά τις εξελίξεις στο Eurogroup της Δευτέρας, είναι σαφές ότι σε αυτήν τη φάση δεν θα μάθουμε τίποτε συγκεκριμένο, καθώς πλέον έχει οπισθοχωρήσει και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην απόφασή του να διεκδικήσει λιγότερη «ασάφεια» όσον αφορά το θέμα του χρέους. 

 

Όσα έγιναν τη Δευτέρα πίσω από τις κλειστές πόρτες του Eurogrοup μας προετοιμάζουν για το τι θα γίνει και το φθινόπωρο του 2018. Από τη μία η Γερμανία και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που τάσσονται στο πλευρό της θα εμφανίζονται αισιόδοξες για την εξέλιξη των βασικών οικονομικών μεγεθών της Ελλάδας προκειμένου να εμφανίσουν το ελληνικό χρέος όσο το δυνατόν πιο... βιώσιμο, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα βάλουν λιγότερο βαθιά το χέρι στην τσέπη. 

 

Από την άλλη η Ελλάδα θα προσπαθεί να πάρει κάτι παραπάνω σε μια προσπάθεια να κάνει ευκολότερη τη διαδρομή των επόμενων δεκαετιών για τους Έλληνες φορολογούμενους. 

Το αν θα βρεθεί συμβιβασμός και ποιος θα είναι αυτός θα το δούμε τότε...

topontiki.gr